Popüler Kültürde Makyaj Yapma Sanatı ve Biricilik Sorunsalı
İnsan evladı biriciktir. Hayatı anlamlandırışıyla, haz aldığı zevkleriyle, kaşıyla, gözüyle hatta damak zevkiyle bile tektir, biriciktir. Bu biricikliğe etki eden bazı faktörler vardır elbette;coğrafya,etnik temeller, sosyopolitik şartlar,eğitim düzeyi vb. Bu etkileri bir dışavurum olarak ortaya çıkaran makyaj sanatını tetkik edelim.
Neden Makyaj Yaparız?
Makyaj yapmayı tıpkı bir ressamın paletini eline alıp, istediği renk ve teknikleri kullanarak düşüncelerini tuvaline resmetmesine benzetirim. Ressam, bilinç dışı malzemeyi sanatı kullanarak bilinç düzeyine getirir. Yaratımının sanat eseri olup olmadığı bazı durumlara göre değişkenlik gösterir.
Tıpkı bir ressam gibi kişi aynanın karşısına geçer ve çehresini boyarda boyar… Hangi renkleri hangi şekilde kullanacağı ona kalmıştır. Peki yüzüne, bilinç dışı malzeme nasıl yansıyacaktır? Biraz cildini pürüzsüzleştirir, dudaklarına, kaşlarına, yanaklarına son dokunuşları yapar ve karşınızda biricikliği yitip giden, standardize edilmiş bazı kalıplara uymuş tipik popüler kültür insanı. Reddetmemeliyiz ki evet ortada bir yaratım söz konusu.
Siyah bir ruj ile pembe bir far kullanmak ya da son derece nude olan bir makyajda kırmızı rengi patlatmak kişinin estetik algılayışına göre değişir. Sahiden sadece kişinin estetik ve güzellik algılayışına göre mi değişir?
Hangi tonun hangisiyle uyumlu olduğu, nereye hangi makyajla gidileceği, hangi kıyafetin üzerine nasıl bir makyaj yapılacağı hakkında fikir sahibiyizdir. Popüler kültürün ve kapitalizmin öncü şahıs ve şirketleri artık ne derseniz, bir akım başlatır ve virüs gibi yayılır.
Sosyal medya sağ olsun bu konuda kimseyi geri planda bırakmaz. “Moda” başlığı altında tek tipleştirir. Bu kalıplara uymayanlar ise ötekileştirilir. Kendisinin başka bir versiyonunu gören kişi rahatsız olunca yeni bir arayışa girer ve zaten yeni modeller hazırdır. Nerede kaldı o biricikliğimiz?
Neden Makyaj Yapmayız?
Yukarıda bahsettiğim algı yönetiminin farkında olan bir birey hayal edelim. Kişi bu durumlardan rahatsızdır. Anarşist bir görünüme bürünüp ne makyajı ne kıyafeti umurunda olmayan bir duruş sergiler. Sergiler sergilemesine de kötünün iyisi bir pozisyonda. Salaş giyinir mesela, saçı başı dağınık makyajsız bir vaziyette topluma karışır.
Kalıp dışı birini gören toplum başlar yargılamaya. Bu yargılamalara kayıtsız kalamayan anarşist ama aynı zamanda sosyal kimliğimiz,kendini toplumdan dışlanmış hisseder ve yeni arayışlara girer. Kanımca marjinal yönelimler buradan beslenmekte.
“Kendim İçin Yapıyorum” Yanılgısı
Bu bölümü fazla uzatmadan bazı sorularla bitirmek istiyorum. Kişi neden kendine bile güzel görünmek ister? Bu güzellik algılayışını nereden besler? Niçin o biricikliğini boyalarla gölgeler?
Başlığımda belirttiğim gibi “makyaj yapma sanatı” ifadesini kullandım. Çünkü bir yaratım, yaratıcılık ve biriciklik söz konusu. Fakat bu ortaya çıkan eserin bir sanat eseri olup olmadığı aşikardır sanıyorum. Yaratıcılığımız eğer belli başlı kalıplara göre şekilleniyor ise aslında kısıtlanmış olmaz mı? Kişi biricikliğini standart veya standart dışı bir şekilde ifade ettiğinde o biriciklikten kopmuş olmaz mı?
Bağımsız Olmak
Esasında yaşanılan başlıca sorun, kişinin biriciklik algısıyla toplumun o biricikliğe etkisi arasında bir çatışmaya girmesi. Standart dışı bir duruş da sergilese standardize edilmiş olması. Fikrimce, estetik ve güzellik kavramlarını anlamlandırışımız toplumdan bağımsız düşünülemez çünkü endişelerimiz vardır; beğenilmek, onaylanmak, takdir görmek vb… Örneğin tekstil endüstrisinde birçok ürün üretilir ve piyasaya sunulur.
Kişi binlerce seçenek arasından moda akımlarına uyarak veya uymayarak bazı tercihler yapar ve istediği ürünü alır. Sunulmuş ürünlerin arasından seçimler yapması kişinin bağımsız olduğunu düşündüğü biricikliğidir. Kendi zevklerine hitap edenleri seçer ve alır. İstediği takı toka ve makyajla estetik algısını yaratır. Yani en nihayetinde kişi kapitalist sistemin sınırlarıyla kendi biricikliğini yansıtır.
Yazar: Şebnem Edikli
