Kullanışlı, ucuz, hazırlaması kolay ve lezzetli. 

Ülkenin vazgeçilmez öğünü olabilecek bütün bu özellikler dilimlenmiş ekmeğe ait. Bu ekmek gerçekten de Amerika için vazgeçilmez bir ekmek olurdu değil mi? Nitekim öyle de oldu.  

Filmlerden de rastladığımız üzere; ister kızarmış ekmek üzerine tereyağı sürüp yesinler, isterlerse de fıstık ezmeli reçelli sandviç yapsınlar. Amerikalılar 1920’lerin sonlarından bu yana dilimlenmiş ekmeği hayatlarının vazgeçilmezi haline getirdiler. 

Dilimlenmiş Ekmeğin Yasaklanma Serüveni 

1928’de mucidi Otto Rohwedder ve üreticisi Frank Bench tarafından Amerikalılara önceden dilimlenmiş somun ekmek tanıtıldı. Amerikalılar kısa süre sonra hazır ekmeğin onlara zaman ve emek tasarrufu sağladığını gördükçe satışlar fırladı. 1930’larda Rohwedder’in makinesi Continental Baking tarafından daha da geliştirildi ve ürün Amerikan mutfaklarındaki yerini sağlamlaştırdı. 

Ancak, on yıldan biraz daha uzun bir süre sonra, II. Dünya Savaşı, Amerika Birleşik Devletleri’nde dilimlenmiş ekmek severler için sorunlara neden oldu. Savaş ortamında muazzam miktarda kaynak gittiğinden, hükümet yiyecekleri paylaştırmakla sorumlu bir yönetim kurdu. 

Bu yönetim kurulu, birçok malın fiyatını ve arzını hükümetin desteğiyle kontrol etti. Halk, devletin verdiği kuponlara sahip olmadan et, peynir veya şeker satın alamıyorlardı. Bir zamanlar Türkiye’nin yaşadığı karneyle ekmek alma döneminin benzerini Amerika vatandaşları da yaşamak zorunda kalmışlar. 

1943’te Tarım Bakanı Claude R. Wickard, dilimlenmiş ekmeği de yasaklamanın iyi bir fikir olduğunu düşünüyordu. Resmi olarak 18 Ocak 1943’te bunu gerçekleştirdi. 

Yetkililere göre, üç şeyi korumak için böyle bir adım gerçekleştirilmişti: yağlı kağıt, buğday ve çelik. Ne yazık ki o dönemde dilimlenmiş ekmeğin yasaklanması buna hiç de fayda sağlamadı. 

Yasak İşlevsel Oldu mu? 

Savaş Gıda İdaresi’ne (War Food Administration) göre, dilimlenmiş ekmek diğer ekmeklere oranla daha hızlı bayatlıyordu. Dilimlenmiş ekmek, bayatlamayı önlemek üzere daha fazla yağlı kağıt kullandı. Yine de ilk etapta yağlı kağıt kıtlığı konusunda gerçek bir endişe yoktu. 

Savaş Üretim Kurulu’ndan (War Production Board) elde edilen veriler, çoğu şirketin elinde bir sürü yağlı kağıt malzemesi olduğunu ortaya koydu. Aslında, Amerikalıların tüketim alışkanlıklarına göre, ekmek şirketlerinin ikmal yapmadan bile birkaç ay yetecek kadar tedarikleri vardı. 

Dilimlenmiş ekmeğin yasaklanmasının bir diğer nedeni de buğdayı koruyarak ekmek ve un fiyatlarını düşürmek oldu. Fiyat düzenleme politikası; ekmek fiyatlarının düşmesini umarken, kendini un fiyatlarının %10 oranında artmasına izin vermiş olarak bulmuştu. 

Son olarak, yetkililer dilimlenmiş ekmek yapma makinelerinin yapılması için çok fazla çeliğe ihtiyaç olduğunu savundu. Bu nedenle, dilimlenmiş ekmeğin yasaklanması değerli metalleri koruyacaktı. 

Ancak, ekmek üreticilerinin her zaman aktif olarak ekmek dilimleme makineleri satın almadıkları göz önüne alındığında, bu da mantıklı değil. Bir makine genellikle birkaç yıllık çalışma için yeterli oluyordu. Dolayısıyla, kurtarılan bir miktar çeliği hesaba katsak bile, faydaları en iyi ihtimalle önemsiz olacaktır. 

Toplumsal Ekmek Hareketi 

Amerikalılar için dilimlenmiş ekmeğin yeri tartışılmaz. “Dilimlenmiş ekmekten bu yana en iyi şey…” kalıbını içeren deyim üretmiş olmaları da bunu kanıtlar niteliktedir. 

“The best thing since sliced bread …”  

Beklendiği gibi; yasak, halk tarafından çok fazla tepki ile karşılandı. 

Yasaklara oldukça sinirlenmiş bir Amerika vatandaşı, bu meseleyle ilgili New York Times‘da yazdı. İroniyle karışık eleştirel yazısında şöyle dedi: 

“Dilimlenmiş ekmeğin bir evin maneviyatı ve akıl sağlığı açısından ne kadar önemli olduğunu bilmenizi isterim. Kocam ve dört çocuğum kahvaltı sırasında ve sonrasında çok fazla acele ediyorlar. Ancak hazır dilimlenmiş ekmek olmadan tostu kendim dilimlemek zorundayım. Bu, her bir tost için iki dilimden on dilim eder.

Öğle yemeği için ise aynı durum yine geçerli. Her bir sandviç için (bir sandviçe iki dilim) en az yirmi dilimi elle kesmem gerekiyor. Üstelik daha sonra kendime de yapmam gerekiyor. Aceleyle kesilecek yirmi iki dilim ekmek!” 

Yasaktan üç ay geçtikten sonra Savaş Gıda İdaresi yasağı kaldırdı. 8 Mart 1943’te Amerikalılar sevdikleri dilimlenmiş ekmeklerini geri aldılar. 

Yazar: Cenk Demirkıran