Gerçekten bitkilerin hafızası var mı?… Arabanın anahtarlarını nereye koyduğunuzu veya buzdolabına ne için geldiğinizi iyi bir şekilde hatırlıyorsunuz. Fakat bitkiler için hiçbir şey hatırlayamazlar diye düşünüyorsunuz. Ya da buna inanmaya yönlendirildiniz. Aksine kanıtlar, dünyadaki bitki bilimi laboratuvarlarından giderek daha fazla bilgi ortaya çıkıyor ve kesinlikle doğru bildiğimizi düşündüğümüz bazı temel şeyleri değiştiriyor.
Herkesin iyi olarak bildiği gibi, hayvanlar “zeki” olarak kabul edilir ve bitkiler, hikayenin sonunda bilinçsiz canlılar olarak bilinir. Beyne sahip olmayan her organizma (veya en azından bir nöron ağı), karmaşık hayatı boyunca başına gelen her şeyi unutmaya ve öğrendiği herşeyi unutmaya mahkum edilmiştir.
Anıları hatırlamak için beyne gerek yok
Batı Avustralya Üniversitesi’nde 2014 yılında yapılan “hassas bitki” ye odaklanan çalışmalar sayesinde şu an bildiğimiz şey: Mimosa pudica dokunma veya ani strese tepki olarak yapraklarını kapatır. Araştırmacılar, M. pudica bitkilerinin, onlara zarar vermeyen stresli bir duruma tekrar tekrar maruz bırakarak nasıl tepki verdiğini gözlemleyerek, araştırmacıların bu bitkilerin öğrenebileceğini keşfetti.
Bitkiler, tepki olarak yapraklarını kıvırmayı çok çabuk durdurdu, ancak zarar görmedi, bu senaryoda yaprak kapanmanın zaman kaybı olduğunu öğrendiklerini gösterdi. Dahası, bir ay sonra aynı “korkutucu” duruma maruz kaldıklarında, bitkiler karşılık olarak yapraklarını kapatmaya zahmet etmediler ve daha önce öğrendikleri dersi “hatırladıklarını” gösterdiler.
Peki, bitkilerin hafızları nasıl oluşur
Çalışma mekanizmaları çok iyi anlaşılmamıştır, ancak bilim adamları bitkilerin, hücrelerindeki karmaşık, kalsiyum bazlı bir sinyal ağı üzerinde (beyin ve sinir dokularının eksikliğine rağmen) anılar oluşturma yeteneğini sabitler. Hayvanlardaki hafıza işlemlerine benzer şekilde çalışan bu ağlar, en azından bazı bitkilerin nispeten uzun vadede bile geçmiş deneyimlerin bir sonucu olarak davranışlarını değiştirmelerine izin verir.
İşkenceciyi tanıyorlar
Bitkilerin hafızası olup olmadığını araştırmak için yapılan Backster’in deneyinin bir benzeri de yine Rusya’da yapılmıştır. Bir kişiye sardunya çiçeği verilir, o da çiçeğe olabildiğince kötü davranır; hatta işkenceler yapar.Yapraklarını koparır, gövdesine, dallarına ve yapraklarına iğneler batırıp, asit damlatır, kibritle yakar ve köklerini kopartır.
Bir diğer kişi ise aynı sardunyaya candan yakınlık gösterir. Yaralarının iyileşmesine yardımcı olur, dallarına su püskürtür, toprağını havalandırır ve güneş ile temasını sağlar.
Bitkinin yaprağına elektrotlar bağlanıp deney başladığında, işkenceci adam bitkiye yaklaştığında kayıt işlemi yapan alet çılgına döner. Bitkinin korkup dehşete düştüğü apaçık ortadadır.
Elinden gelse kendini pencereden atacak ya da işkenceyi yapan kişinin üzerine saldıracak gibidir. Kötü adamın odadan çıkıp iyi adamın içeri girmesinin üzerinden saniyeler geçmeden sardunya yavaşca kendine gelmeye başlar ve yatışır. Bu deney sonucunda bitkilerin bir hafızası var ve izlenimlerini uzun süre hafızalarında tutabiliyorlar.
