Tonsure nedir?
Tonsure, yani tepe tıraşı, dini bağlılığın ve alçakgönüllülüğün işareti olarak yalnızca saçın üst kısmını veya tamamını tıraş etme uygulamasıdır. Tonsure’un Latince tam anlamı kesme veya kırpma olarak çevirilebilir.
Hiç Katolik bir rahibin ortaçağ resmine bakıp, böylesi komik bir saç kesimini neden ve kimden dolayı yaptığını merak ettiniz mi? Birçok din ve dinin uygulayıcıları, Tanrılarına yaklaşmak veya aydınlanmaya ulaşmak için bireyselliklerinin katı kurallarını takip eder.
Dinin en yaygın düzenlemelerinden biri saç kesimidir: Budizm’de keşişler, dünyayla bağları koparmak için başlarını tıraş eder. Ortaçağda Katolik rahipler için de aynısı zorunluydu, ancak bu, yalnızca saçın üst kısmının tıraş edildiği ve kenarlarının dokunulmadan bırakıldığı eşi görülmemiş benzersiz bir kesimdi.
Neden Katolik rahipler sadece başlarının üstünü tıraş ettiler?
Bu rahiplerin saç kesimine Latince Tonsure veya Tonsura deniyordu. Tuhaf saç kesimi, Papa VII. Gregorio tahta çıktığında 1073 civarında başladı. Kilisedekiler tarafından kıyafet kuralları ve hatta bu saç kesimi; keşişler, rahipler ve rahibeler arasında oldukça hoşgörüyle karşılandı.
Gregorio VII’nin zamanında, kilisede yolsuzluk oldukça fazlaydı. Devraldığı yolsuzluk sorunuyla başetmek ve rahiplere, rahibelere sözünü geçirmek için bazı kuralları zorunlu hale getirmeye başladı. Keşişler, rahipler ve rahibelere cinselliği yasakladı. Üstelik evlenmek de yasaktı. Günden güne bu cinsel diyetin uygulanması için zorlandılar. Ve tabii, getirilmiş en keskin kurallardan biri bunun yanında hiç şüphesiz komik saç şekilleriydi.
Hayatlarını Tanrı’ya sunduklarının sembolik karşılığı olarak keşişler Aziz Paul’un saçını taklit edeceklerdi. Aziz Paul’un kel olduğu söyleniyordu; Bu da her keşişin kafasını tıraş etmesi anlamına geliyordu. Aziz Paul, Mukaddes Kitabın on üç kitabını yazdığı ve hayatı boyunca Hıristiyanlığı Roma İmparatorluğu’na yaydığı için birçok Katolik Hıristiyan tarafından saygı gördü. Gregorio VII’nin Aziz Paul’un saçını taklit etmenin kiliseyi Tanrı’ya yaklaştıracağını düşünmesi uygun göründü.
Ancak bir problem vardı. İncil, Aziz Paul gibi tamamiyle tıraşlı bir saç modelini Leviticus ayetinde yasaklıyordu:
Başınızın yan tarafındaki saçları kesmeyecek, sakalınızın kenarlarına dokunmayacaksınız. (Leviticus 19:27)
Bu, Aziz Paul’u taklit etmek isteyen ancak İncil’e karşı gelmekten korkan birçok rahip için bir ikilem yarattı.
Bu ikileme bir çözüm, hem İncil’i hem de papayı memnun eden bir saç kesimiydi. Rahipler, Aziz Paul’u anmak için başlarının üstünü traş ettiler ve İncil’e saygı duymak için saçlarının kenarlarını olduğu gibi bıraktılar. Yeni tuhaf saç kesimi, tonsure olarak adlandırıldı ve orta çağda Avrupa’daki hemen hemen her Katolik rahip tarafından uygulandı.
Bu gelenek neden sürdürülemedi?
Katoliklik zaman içinde değişimler geçirdikçe, tonsure modeli giderek kaybolmaya başladı. Haçlı Seferleri, Martin Luther’in Reformu, otuz yıl savaşı ve Sanayi Devrimi gibi değişen dünya içerisinde kilise de kültürel değişimlerden etkilendi. Gregorio VII’nin zorunlu tonsure saç kesiminden yüzyıllar sonra, birçok papaz bu zorunluluğu aşmaya başladı.
1972’de VI. Papa, Katolik Kilisesinde 900 yıllık saç kesiminin sona erdiğini ilan etti ve yasakladı.
Yazar: Cenk Demirkıran
