Son aylarda ülkemizde dolar kurunun hızlı yukarı yönlü seyiri ve beraberinde gelen yüksek enflasyon ekonomistlerin ciddi bir mesele üzerinde tartışmasına sebep oldu. Türkiye stagflasyon mu yaşıyor? Ancak bu sorunun yöneltilmesiyle beraber insanların kafasında bir çok soru işareti canlandı. Bu yazımızda Stagflasyonun tanımından örneklerine kadar detaylı bir inceleme yapacağız Keyifli okumalar.
Öncelikle Stagflasyonun ne olduğunu bilmek üzerine konuşmadan önce yapılması gereken ilk şey. Peki nedir bu stagflasyon ve Türkiye stagflasyon mu yaşıyor?
Stagflasyon nedir?
Stagflasyon, enflasyon oranının yüksek olduğu, ekonomik büyüme hızının yavaşladığı ve işsizliğin sürekli yüksek kaldığı ekonomik bir olaydır. Enflasyonu düşürmek için tasarlanan çoğu eylem işsizlik seviyelerini yükseltebileceğinden ve işsizliği azaltmak için tasarlanan politikalar enflasyonu daha da kötüleştirebileceğinden, böyle olumsuz bir kombinasyondan korkulur ve hükümetler için bir ikilem olabilir.
Stagflasyonun Nedenleri
Ekonomistler arasında stagflasyonun nedenleri konusunda fikir birliği yoktur. Her ekonomi okulu, kökenleri hakkında kendi görüşünü sunar. Bununla birlikte, iki ana teori türetilebilir: arz şoku ve zayıf ekonomik politikalar.
- Arz şoku teorisi, stagflasyonun, bir ekonominin bir mal veya hizmet arzında ani bir artış veya azalma (arz şoku) ile karşı karşıya kaldığında, örneğin petrol fiyatındaki hızlı bir artış gibi ortaya çıktığını öne sürer. Böyle bir durumda fiyatlar yükselir, üretimi daha maliyetli ve daha az karlı hale getirerek ekonomik büyümeyi yavaşlatır.
- İkinci bir teori, stagflasyonun kötü yapılmış bir ekonomi politikasının bir sonucu olabileceğini belirtir. Örneğin hükümet, para arzını çok hızlı büyütürken endüstrilere zarar veren bir politika oluşturabilir. Bu politikaların eşzamanlı olarak ortaya çıkması, daha yavaş ekonomik büyümeye ve daha yüksek enflasyona yol açabilir.
Stagflasyon Örneği
Stagflasyonun hem sosyal hem de mali açıdan ortadan kaldırılması maliyetli ve zordur. Tarihte sadece birkaç örneği vardır. En dikkate değer olanı 1970’lerde Amerika Birleşik Devletleri’nde meydana geldi.
1970’lerde stagflasyonun başlangıcı, 1950’lerin sonları ve 1960’ların patlama yıllarında ABD Federal Rezervinin sürdürülemez ekonomik politikasından sorumlu tutuldu. Fed, 1960’larda işsizliği düşük tutmak ve ürün ve hizmetlere yönelik genel talebi artırmak için harekete geçti. Bununla birlikte, on yıl boyunca doğal olmayan düşük işsizlik, ücret-fiyat sarmalı denen bir şeyi tetikledi.
1973’teki OPEC petrol ambargosu da ABD’deki istenmeyen ekonomik olaya katkıda bulundu. Ülke genelindeki endüstriler, aşırı yüksek petrol fiyatları ve kıtlıklarından zarar gördü. Talep yeni en düşük seviyelere düştü ve sanayi üretimi zarar gördü.
Stagflasyon ve Enflasyon Arasındaki Fark
Stagflasyon ve enflasyon birbiriyle ilişkilidir, ancak karıştırılmamalıdır. Enflasyon terimi, bir ekonomide zaman içinde sadece birkaçının değil, tüm mal ve hizmetlerin ortalama fiyat düzeyindeki sürekli artışı ifade eder. Enflasyon, para arzı, ekonominin mal ve hizmet üretebileceğinden daha hızlı büyüdüğünde gerçekleşir.
Stagflasyon, enflasyonun yavaş ekonomik büyüme ve yüksek işsizlikle paralel olduğu durumlarda meydana gelir. Tipik olarak, bu ekonomik koşullar birlikte oluşmaz. İşsizlik ve enflasyon ters orantılı olma eğilimindedir. Dolayısıyla, işsizlik oranları arttıkça, enflasyon genellikle düşer ve bunun tersi de geçerlidir. Tabii ki, 1970’lerin stagflasyonunun gösterdiği gibi, bu ilişki her zaman istikrarlı veya öngörülebilir değildir.
Stagflasyonun sonuçları nelerdir?
Yavaş büyüme, yüksek işsizlik ve hızlı enflasyon üçlüsü ekonomi üzerinde önemli bir baskı oluşturuyor.
DeKaser, ‘Yüksek enflasyon ve enflasyon belirsizliği yatırım kararlarını bozduğu için stagflasyon ekonomiye açık bir şekilde zararlıdır’ diyor. ‘Yükselen faiz oranları tahvil fiyatlarını aşağı ittiği ve öz sermaye değerlemelerini baskıladığı için sabit gelirli piyasalara da zarar veriyor.’
Haneler için stagflasyon, insanların gıda ve ilaçtan konut ve tüketim ürünlerine kadar her şeye daha fazla harcama yaparken daha az para kazanması anlamına geliyor. Tüketici harcamaları yavaşladıkça, şirket geliri düşer ve ekonomi üzerindeki genel etkiyi şiddetlendirir.
Bu Yazı ilgini Çekebilir: Senyoraj Nedir? Senyoraj Ne Anlama Gelir?
Türkiye Stagflasyon mu yaşıyor?
Bu bilgiler ışığında Türkiye’nin içinde bulunduğu bu zor durumu Stagflasyon olarak tanımlamak henüz doğru olmayabilir çünkü Türkiye büyüme oranları ve beklentileri açısından hala rekabetçi görünüyor ancak öngörülemez döviz kurlarındaki artık daha da hız kazanırsa şimdilik orta direk ve altını yakan bu ateş büyük sermayelere de sıçrayabilir.
Öyle ki bazı sektörlerde ham maddeyi tutmanın üretmekten daha avantajlı olduğu konuşulmaya başlandı. Bu da yüksek enflasyonun döviz kurundaki öngörülemezlik ile birleştiğinde ufukta Stagflasyon sinyallerinin duyulduğunu gösteriyor. Tabii ki bunlar henüz birer varsayım ancak ekonomimizde aşılması zaman alacak sorunlar ile karşı karşıyayız.
Yazı içerisinde yer alan piyasa ve ekonomi yorumları yatırım tavsiyesi değildir.
Kaynak:
- https://www.businessinsider.com/stagflation
- https://corporatefinanceinstitute.com/resources/knowledge/economics/stagflation/
