Ağaçlar neden yapraklarını döküyor? Her yıl, yazın uzun güneşli günleri farklı bir ortama yer açar. Sonbahara girerken ağaçların üzerindeki yapraklar sonunda dökülmeden önce farklı renklere döner. Bunu hafife alsak ve bu konuda çok fazla düşünmesek de, aslında yaprak döken ağaçların kışın hayatta kalmasını sağlayan çok önemli bir süreçtir.
Fransız yazar Albert Camus bir keresinde “sonbahar, her yaprağın bir çiçek olduğu ikinci bir bahardır.” Yapraklar güzel renklere sahip bütün dağ yamaçlarını oluşturur ancak doğa genellikle yüce olanı pratikle birleştirir ve sonbahar ağaçlarının çarpıcı kırmızıları, portakalları ve sarıları bu yakınlaşmanın harika bir örneğidir. Etrafımızdaki yapraklar sararıyor ve biraz kuru ve huysuz görünüyor. Yani sert bir esinti geldiğinde, bu yapraklar “düşüyor” gibi görünüyor. Kulağa mantıklı ve basit geliyor ama aslında çok daha fazlası var.
Rüzgar yaprakları ağaçlardan nazikçe çekmiyor. Ağaçlar bundan daha proaktiftir: yapraklarını atarlar. Günler kısaldığında ve soğuduktan sonra ağaçlarda bir hormonu tetikleyerek yapraklara izin için kimyasal bir mesaj gönderir. Mesajı aldıklarında, yaprak sapının dalla birleştiği yerde küçük hücreler belirir. “Absisyon” hücreleri olarak bilinirler. Kelime, makas kelimesiyle aynı kökü paylaşır, çünkü bir kesim yapmak için tasarlanmıştır. Birkaç gün veya hafta içinde yapraklar, yaprağı ağaçtan yavaş yavaş uzaklaştıran bir hücre dizisi geliştirir.
Bu, dökülen yapraklar gibi görünse de, bir grup madde (etilen, absisik asit ve büyüme hormonu oksin gibi) hücre düzeyinde absisyon sürecini yönetir.
Bu süreç ancak mikroskopla gözlemlenebilir. Birini kullanırsanız, makas hücrelerinin birbirine yakın dizilmiş olduğunu görürdünüz. Ağaç aslında her yaprağa bir itme kuvveti uygulayarak , onları giderek daha fazla asılı bırakıyor. Atılmaya hazırlar. Ardından yaprağın ağaçtan ayrılması için küçük bir esinti yeterli olacaktır.
Yaprakların Rolü
Ağaçlar, bırakma iznini zorlamak için uzun yıllar süren evrim tarafından programlanmıştır. İlkbahar, yaz ve erken sonbaharda yapraklar, ağacın büyümesine, gelişmesine ve çoğalmasına yardımcı olan besini üretir. Ancak hava soğuduğunda ve günler kısaldığında gıda üretimi yavaşlar. Ağaçlar daha sonra yaprakları tutabilir veya gitmelerine izin verebilir. Yaprakları kalıcı olarak saklarlarsa yenilerini yetiştirmelerine gerek kalmaz. Ama o kadar basit değil.
Kışın ara verirse yapraklar fotosentez yapmaya başlar. Ama sonra, soğuk çatırdadığında, yapraklar damarlarında suyla tutulur, donar ve ölürdü. Ağaç, ölmüş ve ölebilecek besin personeliyle sıkışıp kalır. Bir yaprağın önemli görevi, güneş ışığını ağaç için besine çevirmektir. Bunu yapmak için yaprağın topraktan aldığı suya ihtiyacı vardır ve yapraklara kadar emilir. Yeterli su yoksa, yaprak zarar görebilir ve çalışmayı durdurabilir. Ağaç, yapraktan aldığı besinleri saplara ve köklere geri alarak onları geri dönüştürür.
Bazı ağaçlar her yıl yapraklarını kaybeder. Bu ağaçlara yaprak döken ağaç denir ve mevsimlere göre yapraklarını kaybeder. Yaprak döken ağaçlar çoğunlukla kışın soğuk ve karlı geçtiği yerlerden gelir. Çok soğuk olduğunda ağaçtaki su donabilir ve yapraklar çalışmayı durdurur. Bu ağaçlar buna hazırlanmaları gerektiğini bilirler ve sonbaharda günler kısaldığında yapraklardan besin almaya başlarlar. Bu onların renk değiştirdiğini görebildiğimiz zamandır.
Daha Fazla Oku: Hayalet Orman Nedir? Nasıl Oluşur?
Ancak, kurak geçen tropik yerlerde yaprak döken ağaçlar da vardır. Yağmur mevsimi sona erdiğinde ağaçlar fazla suları olmayacağını bilirler ve yaprakları bırakırlar. Bir ağacın yaprağı olmadığında yiyecek üretemez. Ancak bu acıkacağı anlamına gelmez. Bunun yerine, kış uykusuna giren bir ayı gibi dinlenir. Turtaların içindeki su tekrar hareket etmeye başlayana kadar ağaçlar uzun bir uyku çekerler. Bu ilkbaharda veya tekrar yağmur yağmaya başladığında olabilir. Sonra uyanırlar ve yiyecek üretmek için yeni yapraklar çıkarırlar.
Yaprak Dökmeyen Ağaçlar
Bazı ağaçlar tüm yıl boyunca yapraklarına tutunur. Bu ağaçlara yaprak dökmeyen denir çünkü her zaman yeşil kalırlar ve yapraklar dökülmez. Bunun nedeni ağaçların, yaprakları koruyan reçine adı verilen kalın bir kaplamaya sahip olmasıdır. Bu, hava soğuduğunda diğer ağaçların yaprakları gibi donup kopmadıkları anlamına gelir.
Bununla birlikte, bazıları, özellikle yaşlı olduklarında veya hasar gördüklerinde, yıl boyunca ara sıra düşer. Yapraklar bir hayvan tarafından çiğnendikten sonra pek iyi çalışmaz. Yarı yaprak dökmeyen bazı ağaçlar, ancak yeterince soğuk olduğunda yapraklarını bırakır. Kış ayları ılıman geçerse, ne olursa olsun yeşil kalır.
Yaprak dökmeyen ağaçların daha uzun yaprak ömrü, yaprak döken ağaçlar için işe yaramayan ortamlarda hayatta kalabilecekleri anlamına gelir. Daha yüksek enlemlerde ve rakımlarda, daha kısa ve daha soğuk büyüme mevsimleri fotosentetik aktiviteyi sınırlayabilir. Bu daha sert koşullarda, bir yaprağın büyüme maliyetlerini ağaca geri ödeyecek kadar enerji üretmesi için bir yıl yeterince uzun olmayabilir. En azından yaprak döken ağaçlar için, sürdürülemez bir yatırım haline gelir. Bu arada, yaprak dökmeyen ağaçların, suyu daha iyi koruyan ve yine de çok fazla enerji harcamadan fotosentez yapabilen güçlü, iğneye benzer yaprakları vardır.
Yaprak döken kuzenleri yapraklarını dökse bile yapraklarının “açık” kalmasının nedeni budur. Bu, yaprak dökmeyen kozalaklı ağaçların neden dağ tepelerine ve Alaska, Kanada ve Kuzey Avrupa’daki yüksek enlemler boyunca uzanan kuzey ormanlarına hakim olduğunu açıklayabilir. Yaprak döken ağaçlar, tek bir mevsimdeki yaprak ve yaprakların fotosentetik getirisine yapılan yatırımlarla ilgili hesaplarını dengeleyemedikleri için, bu tür habitatlardan büyük ölçüde ayrılırlar.
Pigmentlerin Rolü
Yapraklar yeşil olduğunda ağacın organı gibi çalışırlar. Yeşil renk, hücrenin güneş ışığını ağacın “yiyebileceği” şekerlere dönüştüren klorofil adlı bir kısmından gelir. Büyüme mevsimi boyunca, ağaçlar yapabildikleri kadar klorofil üretirler, böylece yeşil kalırlar. Ancak bu sonsuza kadar sürmez.
Sonuç
Havalar soğudukça ve emecekleri güneş ışığı azaldığında, ağaçlar klorofil üretimini neredeyse durana kadar yavaşlatır. Daha fazlasını üretmek enerji israfı olur çünkü donma noktasına yakın sıcaklıklarda fotosentez süreci pratik olmayan seviyelere iner. Yeşil pigment yapraktan çekilirken, sıcak aylarda yeşillikler içinde saklanan diğer pigmentler görünmeye başlar.
Nergis çiçeklerinde ve havuç köklerinde sarı, turuncu ve kahverengi renkleri üreten karotenoidler, büyüme mevsimi boyunca yaprak hücrelerinde bulunur, ancak yeşil pigment tarafından maskelenirler ve bunlar büyüleyici şekilde ortaya çıkar.
Ağaçlar, özellikle sonbaharda antosiyaninler olan başka bir pigment grubu üretirler. Bu pigmentler yaban mersini, kırmızı elma ve sonbahar yaprakları gibi şeylere kırmızı ve mor rengini verir. Bu pigmentlerin rolü tam olarak anlaşılmamıştır. Muhtemelen, onların varlığı yaprağın donma noktasını düşürmeye yardımcı olur, soğuğa karşı bir miktar koruma sağlar ve yaprakların daha uzun süre yerinde kalmasını sağlar.
