Filozof Platon, evrenin yapı taşlarının şekillerini yüz yıllar önce ortaya koydu. Ona göre, dünya küplerden oluşuyordu. Araştırmacılar şimdi bu öncülde temel bir gerçeği keşfetti. Çeşitli kayaçların şekil ve parçalanma kalıplarını inceleyerek, tüm formlarının ortalamasının bir küp olduğunu buldular.
Evren küplerden mi oluşuyor?
Bilim, Platon’un varsayımlarının ötesine geçerek onun yerine atomun evrenin yapı taşı olduğunu düşünüyor. Yine de, Platonun düşüncesi araştırmacıların bulduğu bir şeye benziyor.
Ulusal Bilimler Akademisi Bildiriler Kitabı’ndaki yeni bir makalede, Pennsylvania Üniversitesi, Budapeşte Teknoloji ve Ekonomi Üniversitesi ve Debrecen Üniversitesi’nden bir ekip, yeryüzündeki ortalama kaya şeklinin olduğunu göstermek için matematik, jeoloji ve fizik kullanıyor.
‘Platon, atom kavramını geliştiren ilk kişi olarak biliniyor, maddenin en küçük ölçekte bölünmez bir bileşenden oluştuğu fikri, ama bu anlayış sadece kavramsaldı; modern atom anlayışımızla ilgili hiçbir şey Platon’un bize söylediklerinden kaynaklanmıyor.
Temel olarak, cevapladıkları soru, kayalar parçalara ayrıldığında hangi şekillerin oluştuğuydu. Dikkat çekici bir şekilde, çekirdek matematiksel varsayımın jeolojik süreçleri sadece Dünya’da değil, güneş sistemi çevresinde de birleştirdiğini keşfettiler.
Jerolmack, ‘Parçalanma, gezegensel materyalleri öğüten bu her yerde bulunan bir süreçtir.’ Diyor. ‘Güneş sistemi, durmaksızın dağılan buz ve kayalarla doludur. Bu çalışma bize daha önce hiç görmediğimiz bu sürecin imzasını veriyor.’
Bu anlayışın bir kısmı, daha önce sağlam bir nesneden çıkan bileşenlerin, kırılma eşiğinde bırakılan bir tabak gibi, herhangi bir boşluk olmadan birbirine uyması gerektiğidir. Görüldüğü gibi, boşluklar olmadan birbirine uyan platonik formlardan – eşit uzunlukta kenarlara sahip polihedra – sadece küpler elde ediliyor.
Jerolmack, ‘Grubumuzda spekülasyon yaptığımız bir şey, büyük olasılıkla Plato’nun bir kaya çıkıntısına baktığı ve görüntüyü bilinçaltında işledikten veya analiz ettikten sonra, ortalama şeklin bir küp gibi bir şey olduğunu tahmin etti.’ diyor.
‘Platon geometriye karşı çok hassastı,’ diye ekliyor Domokos. Lore’ye göre, Plato Akademisi’nin kapısına ‘Geometri bilmeyen giremez’ ifadesi kazınmıştı. Domokos, “Bilim hakkındaki geniş düşüncesinin desteklediği sezgileri onu küpler hakkındaki bu fikre götürmüş olabilir” diyor.
Matematiksel modellerinin doğada doğru olup olmadığını test etmek için ekip, çok çeşitli kayaları, topladıkları yüzlerce ve daha önce toplanan veri kümelerinden binlerce adet daha ölçtü. Kayalar, büyük bir çıkıntıdan doğal olarak yıpranmış veya insanlar tarafından dinamitlense de, kübik ortalamaya iyi bir uyum sağladığı gözlemlendi.
Bununla birlikte, kübik ‘kuralı’ bozan özel kaya oluşumları mevcuttu. Yükselen dikey sütunlarıyla Kuzey İrlanda’daki Dev Geçidi, bazaltın olağandışı soğutma sürecinin oluşturduğu bir örnek olarak karşımıza çıktı. Bu oluşumlar, nadir de olsa, ekibin matematiksel parçalanma anlayışı tarafından kuşatılmaktadır; Sadece işteki olağan dışı süreçlerle açıklanıyor.
