Gündönümü ve Ekinoks

Gündönümlerinin ve ekinoksların Dünya’daki mevsimlerin değişimine işaret ettiğini biliyor olabilirsiniz, ancak hangisinin hangisi olduğunu hatırlıyor musunuz? Aynı şey için sadece farklı isim mi var? Aslında, gündönümü ve ekinoks, bir tür zıtlıktır.

Dünya’daki mevsimler değişir çünkü gezegen Güneş’in etrafında dolaşırken kendi ekseni üzerinde hafifçe eğiktir bir konumda durmaktadır. Bu, Dünya üzerindeki farklı noktaların yılın farklı zamanlarında az ya da çok güneş ışığı aldığı anlamına gelir. Dünya eğik olmasaydı, Güneş her zaman doğrudan Ekvator’un üzerinde görünecek, belirli bir konumun aldığı ışık miktarı sabit olacak ve mevsim olmayacaktı. Ayrıca ekinoksları veya gündönümlerini işaretlemeye gerek kalmayacaktı.

Ekinoks Nedir?

Ekinoks, sadece mevsim değişikliği için teknik bir terim değildir. Kelime, bir ekinoks sırasında gerçekte ne olduğuna dair bir ipucu veren Latince’den türemiştir: gün ışığı saatleri kabaca karanlık saatlere eşittir. Dünya 23,5 derece eğimli bir eksende döndüğünden, Kuzey Kutbu genellikle güneşe doğru ya da biraz uzakta açılıdır.

Güneşe yakın bir açıda olduğunda, Kuzey Yarımküre gecelerden daha uzun gündüzler yaşar; Güneşten uzaklaşırsa geceler uzar. Güney Yarımküre’de bunun tersi gerçekleşir. Ancak yılda iki kez, her iki yarım küre de güneşe doğru ya da güneşten uzak konumda olmaz, bu nedenle ikisi de yaklaşık 12 saat gece ve 12 saat gün ışığı yaşarlar. Bu noktada ekinoks gerçekleşir ve Güneş, Ekvator boyunca doğrudan tepede belirir.

Gündönümü Nedir?

Gündönümleri ise, kutuplar güneşten en uzak ve en yakın noktalarda olduğunda gerçekleşir. Aralık sonundaki kış gündönümü boyunca, Kuzey Kutbu en uzağa doğru açılıdır ve Kuzey Yarımküre yılın en uzun gecesini yaşar. Güneş, güneşin çarptığı en güneydeki enlem çemberi olan Oğlak Dönencesi’nin hemen üzerinde olacak. Britannica’nın açıkladığı gibi, süreç Haziran ayı sonlarında yaz gündönümü için tersine dönüyor. Güneş, en kuzeydeki enlem çemberinin – Yengeç Dönencesi’nin tam üzerindedir, çünkü Kuzey Kutbu güneşe doğru eğilmiştir, bu nedenle Kuzey Yarımküre yılın diğer zamanlarından daha fazla gün ışığı saati alır. Bu arada Güney Yarımküre, en uzun gecesini uyuyor.

Kuzey Yarımküre’de şunlara sahipsiniz:

• İlkbahar ekinoks (yaklaşık 21 Mart): gün ve gece eşit uzunlukta, baharın başlangıcını işaret eder
• Yaz gündönümü (20 veya 21 Haziran): yazın başlangıcı olarak yılın en uzun günü
• Sonbahar ekinoksu (yaklaşık 23 Eylül): sonbaharın başlangıcını işaret eden eşit uzunlukta gündüz ve gece
• Kış gündönümü (21 veya 22 Aralık): kışın başlangıcı olarak yılın en kısa günü

 

Kaynak: Britannica