Şimdiye kadar bulunan en eski tekerleği 2002’de Sloven Arkeologlar Ljubljana’nın yaklaşık 20 km güneydoğusunda ortaya çıkardılar.
Tekerleğin 5,100 ile 5,350 yaşları arasında olduğu tespit edildi. Bu onu ulaşım için kullanılan dünyadaki en eski tekerleği yapar.
Tekerlek Ne Zaman İcat Edildi?
Tekerleğin mucidi kimdi? Mezopotamya kültürlerinin, tekerleklerin mucidi olduğuna inanılıyor, bu mevcut arkeolojik kanıtlara dayanıyor. Mezopotamya uygarlığı bu ilk çarkları ‘”çömlek”yapımı için kullandı. Eski Yunanlılar, tekerlek fikrini, yükleri taşımak için kullanacak kadar geliştirmeden önce, yaklaşık 2.000 yıl geçti.
İlk Yunanlılar tarafından tasarlanan tekerlekler çok basitti. Esasen, bir tekerlek ve ucunda bir dingil olmak üzere sadece iki çubuktan oluşuyorlardı. Tarlalarda büyük yükleri taşımak için kullanılıyordu.
Bilinen en eski tekerlekler (MÖ 3.500) civarına dayandığından, bu buluşlarının tarım, tekneler ve dokuma kumaşların icadının sonrasına dayandığı anlamına geliyor. Bir dönem açısından bakıldığında, bu tekerleklerin icadını bazen “Neolitik ve Bronz” çağları arasına koyar.
Tekerleğin Önemi
Tekerleği icat etmenin bu kadar uzun sürmesinin nedeni, tekerleklerin ve aksların(çelik mil)doğada bulunmamasıdır. Kollar veya dirgenler gibi araçlar, çatallı çubuklar gibi doğal olarak meydana gelen şeylere dayanır.
Takla otları ve gübre böcekleri yuvarlamayı kullansa da, haddeleme, aks olmadan çok az pratik kullanım sağlar.
Tekerleğin zor yanı, kenarında yuvarlanan bir silindir fikrini kavramamaktır. Silindire sabit bir platformun, silindirin hareketini engellemeden nasıl bağlanacağını bulmak önemliydi. İlk uygarlıklar, tekerlek ve dingil ile ulaşımın ne kadar kolay olacağını anladıktan sonra, tekerleğin neden icat edildiği açıklığa kavuştu.
Tekerleğin ve aksın icadına daha yakından baktığımızda
Yaklaşık 1975’te arkeologlar, Polonya’daki Neolitik bir köyde ortaya çıkarılan seramik bir vazo olan Bronocice çanağını keşfettiler. (MÖ 3.635 ile 3.370) arasında tarihlendiğine inanılıyor ve tekerlekli bir aracın ne olduğuna dair bilinen en eski tasviri içeriyor. Eğerki bu doğruysa tekerlek ve aks kullanımının ilk olarak Avrasya bozkırlarında ortaya çıkmış olabileceği anlamına geliyor. Aslında, tekerlekler ve vagonlarla ilgili birçok kelime , günümüz Ukrayna’sında yaşayan Tripolye halkının dilinden türemiştir.
Tekerlekler ve akslara sahip ilk arabalar, tekerlek ve aksın birlikte döndüğü sabit bir tekerlek ve aks tasarımını içeriyor. Esasen, tekerleği ve aksı yerinde tutmak için mandallar kullanıldı ve tüm hareket bu birleşik aks tekerleği tarafından yapılıyordu.
Modern Tekerlek
Günümüzde tekerlekler pratik olarak eski tekerlek tasarımları gibi değildir. Hala yuvarlak olsalar da, temelde her yönden farklıdırlar. Bu, malzeme bilimindeki yeniliklerden ve makine mühendisliğinin gelişmesinden kaynaklanıyor ve daha karmaşık ancak verimli tekerlek montajlarına olanak sağlıyor.
Yazar: Yasin Aygün
