Büyülü Gerçekçilik Nedir? Etimolojisi, Tarihi, Özellikleri, Kitapları, Yazarları, Filmleri.

Büyülü gerçekçilik, geçen yüzyılın en eşsiz edebi hareketlerinden biridir. En yaygın olarak Latin Amerikalı yazarlarla ilişkilendirilirken, dünyanın her yerinden yazarlar türe büyük katkılar sağlamıştır.

Büyülü Gerçekçilik Nedir?

Büyülü gerçekçilik, gerçek dünya ile fantastik öğeleri ve büyüselliği buluşturan bir edebiyat türüdür. Büyülü gerçekçilik, kurgusal dünyanın realist öğelerle süslenmiş hali de diyebiliriz.

Büyülü bir gerçekçilik eseri içinde, dünya hala gerçek dünyaya dayalıdır, ancak bu dünyada fantastik unsurlar normal kabul edilir. Peri masalları gibi, büyülü gerçekçilik romanları ve kısa hikayeler, fantezi ile gerçeklik arasındaki sınırı bulanıklaştırır.

Büyülü Gerçekçilik akımını Gabriel Garcia Marquez mi başlattı?

Marquez sık sık büyülü gerçekçiliğin icadıyla anılır ve diğer birçok Latin Amerikalı yazar gibi iyi romanlar yazmıştır. Ancak bu tür, yazardan da önceye dayanarak varlığını sürdürmektedir.

Bu türün ilk örneklerinden olan Nikolai Gogol’un “Burun” hikayesi, kendi kariyerine başlamak için burnu düşen bir politikacıyı konu alıyor. Dönüşüm’de ise Kafka, hamamböceği olarak uyanan bir adamı öyküleştirdi. O, Marquez gibi, böcekler ya da sihir hakkında değil, bir satıcının hayatındaki bunalımları, sıkıntıları ve aile içi başarısızlıkları konu alıyordu. Büyülü unsurlar kullanarak gerçekçi bir umutsuzluk hikayesiydi.

Büyülü Gerçekçiliğin Tarihi:

“Büyülü gerçekçilik” anlamına gelen “magischer realismus” terimi ilk olarak 1925 yılında Alman sanat eleştirmeni Franz Roh tarafından kullanıldı. Terim ilk kez Nach Expressionismus: Magischer Realismus (After Expressionism: Magical Realism) adlı kitapta görülmektedir.

Yazar, bu terimi, dışavurumculuğun romantizmine alternatif olan ve o zamanlar Almanya’da popüler olan bir resim stili olan “Neue Sachlichkeit” veya Yeni Nesnellik-Yeni Objektiflik’i tanımlamak için kullandı.

Roh, “magischer realismus” terimini, durup baktığınızda gerçek dünyada ne kadar büyülü, fantastik ve tuhaf normal nesnelerin görünebileceğini vurgulamak için kullandı.

Nach Expressionismus: Magischer Realismus 1927’de İspanyolcaya çevrildiğinde tür, Güney Amerika’da giderek daha popüler hale geliyordu. Paris’te kaldığı süre boyunca Fransız-Rus Kübalı yazar Alejo Carpentier büyülü gerçekçilikten etkilenmişti. Roh’un konseptini, bir bütün olarak Latin Amerika’ya uygulandığını hissettiği “muhteşem (marvelous) gerçekçilik” olarak adlandırdığı türle daha da geliştirdi.

1955’te edebiyat eleştirmeni Angel Flores, İngilizcede “büyülü (magical) gerçekçilik” terimini (“sihirli (magic) gerçekçiliğin” aksine), sihirli gerçekçilik ve muhteşem gerçekçilik unsurlarını birleştirdiğini belirterek ortaya attı.

---

DAHA FAZLA OKU: Tüyler Ürperten Bilimsel Çalışma: Küçük Albert Deneyi Nedir? 

---

 

Arjantinli yazar Jorge Luis Borges kendi ismini, daha önce yayımlanmış kısa öykülerinden oluşan “Historia Universal de la Infamia (Alçaklığın Evrensel Tarihi)” koleksiyonuna dayanarak ilk büyülü realist olarak adlandırdı.

Latin Amerikalı yazarlar bugünkü büyülü gerçekçiliği yaratırken, yazarlar daha önce büyülü gerçekçiliğin tanınmış bir edebi tür olmadan önce fantastik unsurlarla sıradan durumlar hakkında hikayeler yazmışlardı. Örneğin, günümüz eleştirmenlerinin büyülü gerçekçilik olarak kabul edeceği temalara sahip ilk kitaplardan biri Franz Kafka’nın Dönüşüm romanıdır.

Kafka’nın Dönüşüm kitabı, Roh’un “büyülü gerçekçilik” terimini icadından on yıl kadar önce yazıldı.

Büyülü Gerçekçiliğin Karakteristik Özellikleri Nelerdir?

Her büyülü gerçekçilik romanı farklıdır, ancak hepsinin içerdiği belirli şeyler vardır, örneğin:

• Gerçekçi mekanlar:

  Tüm büyülü gerçekçilik romanları, bu dünyada okuyucunun aşina olduğu bir ortamda geçer.

• Büyülü öğeler:

  Konuşan nesnelerden ölü karakterlere, telepatiye kadar her büyülü gerçekçilik hikayesi, dünyamızda gerçekleşmeyen fantastik unsurlara sahiptir. Ancak romanda oldukça realist bir biçimde ele alınarak sunuluyorlar.

• Sınırlı bilgi:

  Büyülü gerçekçilik yazarları, hikayelerindeki büyüselliği olabildiğince normalleştirmek ve günlük yaşamın bir parçası olduğunu pekiştirmek için kasıtlı olarak gerçekdışı öğeleri açıklanmadan bırakıyorlar.

• Eleştiri:

  Yazarlar, özellikle seçkin sınıfı ve siyaseti toplumun örtük bir eleştirisini sunmak üzere genellikle büyülü gerçekçiliği kullanırlar. Tür, Batı ülkeleri tarafından ekonomik olarak ezilen ve sömürülen Latin Amerika gibi dünyanın bazı bölgelerinde popülaritesini artırdı. Sihirli gerçekçi yazarlar, bu türü, hoşnutsuzluklarını ifade etmek ve Amerikan Emperyalizmini eleştirmek için kullandılar.

• Eşsiz olay örgüsü:

  Büyülü gerçekçilik, diğer edebi türler gibi net bir başlangıcı, ortası ve sonu olan tipik bir anlatı çizgisini izlemez. Okuyucu olay örgüsünün ne zaman ilerleyeceğini veya çatışmanın ne zaman olacağını bilmediğinden, bu daha yoğun bir okuma deneyimi sağlar.

Büyülü Gerçekçilik Akımının Örnek Kitapları:

• Yüzyıllık Yalnızlık – Gabriel Garcia Marquez (1967):
  

  Yüzyıllık bir soyağacı üzerinde, aynı isme sahip karakterler ve Hristiyanlıktaki yedi büyük günah üzerine temellenmiş bir Marquez kitabı. Akımın en büyük temsilcilerinden olan Marquez okuyuculara eşsiz bir deneyim sunuyor.

• Usta ve Margarita – Mihail Bulgakov (1966):
  

  12 yılda yazılmış olan bu eser yazarın ölümünden ancak 26 yıl sonra yayınlanabilmiştir. Şeytanın Sovyetler’e yaptığı bir seyehati içerisinde fantastik öğeleriyle anlatan roman, toplumsal problemleri ve siyaseti kendine özgü diliyle hicvediyor. Farklı tarzı ve karakterlerinin güçlülüğü ile 20 yy’ın en iyi kitaplarından biri olarak gösterilmektedir.

• Koku – Patrick Suskind (1985):
  

  18.YY’ın sonlarına doğru Fransa’da Jean-Baptiste Grenouille daha önce eşi benzeri görülmemiş bir yetenekle doğuyor. Benzersiz bir koku alma yeteneği sayesinde çevredesindeki canlı, cansız her şeyin kokusunu duyumsayıp, ayrıştırabiliyor. İnanılmaz bir finale doğru sürüklenen kitabın çok iyi uyarlanmış filmi de bulunuyor.

• Zemberek Kuşunun Güncesi – Haruki Murakami (1994):
  

  Tokyo sokaklarının altındaki bir dünyada kayıp kedisini ve sonunda kayıp karısını arayan bir adamı hikayeye alıyor.

• Yolun Sonundaki Okyanus – Neil Gaiman (2013):
  

  Bir cenaze töreni için memleketine döndükten sonra geçmişini düşünen bir adamı kaleme alıyor.

Büyülü Gerçekçilik Akımının Örnek Filmleri:

• Pan’s Labyrinth / Pan’ın Labirenti:
  

  Ofelia annesiyle birlikte üvey babasının evine taşınır. Geceleri bir peri, onu prenses olduğunu ve kraliyet ailesini kanıtlamak için üç göreve katılması gerektiğini söyleyen bir fauna götürür.

 

• Beasts of the Southern Wild / Düşler Diyarı:

  Altı yaşındaki bir kız olan Hushpuppy, babasının sağlığının bozulmasının ve evinin selinin ardından, yaban öküzü adı verilen tarih öncesi yaratıklara cesurca davranmalı ve kayıp annesini bulmalıdır.

 

• Gräns / Border:
  

  Korkunun kokusunu alabilen bir gümrük memuru, tuhaf bir yolcunun tüm varlığını sorgulayacak bir polis soruşturmasına yardım ederken alışılmadık bir çekicilik geliştirir.

 

• Big Fish / Büyük Balık:
  

  Will Bloom, inanılmaz hikayeler anlatma eğilimi olan ölmekte olan babasına bakmak için eve döner. Will öldükten sonra, hikayelerinin gerçekten doğru olup olmadığını öğrenmeye çalışır.

 

• Sen Aydınlatırsın Geceyi:
  

  Onur Ünlü’nün yönetmenliğinde ince bir işçilikle hazırlanmış, pek de işlerine yaramayan süper güçlere sahip olanların sıradan ve monoton öyküsü.

Yazar: Tuğrul Cenk DEMİRKIRAN