Kasım 1960’da 41 yaşındaki İngiliz iş adamı Greville Wynne, hayatını değiştirecek bir öğle yemeğine oturdu. Yemek sırasında arkadaşı Dickie Franks, MI6 olarak da bilinen İngiliz Gizli İstihbarat Servisi‘nin bir memuru olduğunu açıkladı ve Wynne’den yardım istedi. İngiliz elektrik ve çelik şirketlerini temsilen Doğu Avrupa ve Sovyetler Birliği‘ni düzenli olarak gezen bir endüstriyel satış danışmanı olan Wynne’e bir sonraki seyahatinde Moskova’da fırsatları geliştirme amacıyla devlet komitesiyle bir toplantı ayarlayabilmesinin faydalı olacağı söylendi. Bu açıkça bir ajanlık davetiydi. İstihbarat çalışmasında daha önce hiç tecrübesi olmamasına rağmen, Wynne bir MI6 ajanı olarak görev yapmak üzere işe alındı.
Wynne teklifi kabul etti ve ertesi ay Moskova ziyareti sırasında, Batı güçlerine üst düzey askeri bilgileri sızdırmak isteyen GRU‘da (Sovyetler Birliği’nin yabancı istihbarat teşkilatı) Yarbay Oleg Penkovsky ile bağlantı kurdu. Penkovsky, GRU ile olan kariyerinde artık sona geldiğini ve Batı’ya bir veya iki yıl yardım etmesi neticesinde kendisinin ve ailesinin yeniden bir hayat kurabilmesi adına irtica hakkı verilmesini talep etti.
Wynne, Penkovsky’nin batı yararına çalışacağı konusunda biraz endişeliydi ve Soğuk Savaş tarihindeki en verimli gizli operasyonlardan birini başlatarak kendisini tehlikeli bir duruma sokmaktan endişelendi. Penkovsky’nin bilgisi ve Wynne’in İngiliz ve Amerikan istihbarat görevlilerine ulaştırmadaki yardımı Küba Füze Krizinde rol oynayacak ve her ikisini hapse girmesine yol açacaktı.
Greville Wynne Kimdir?
Wynne, Nottingham Üniversitesi’nde eğitim almış bir elektrik mühendisi ve bir iş adamıydı. II.Dünya Savaşı’ndan hemen önce MI5’e alındı. MI6’ya transfer edildi ve 1959’da Sovyet istihbarat subayı Binbaşı Kuznov’un kaçmasına yardım etti.
İngiliz istihbaratına silah ve silah sırları satmakla uğraşan önemli Sovyet casusu Oleg Penkovsky’nin aracısıydı. Penkovsky’nin faaliyetleri, KGB için çalışan çift taraflı ajan Jack Dunlap tarafından ortaya çıkarıldı.
Sovyetler, olası enformasyon kanallarından birinin Moskova’daki bir İngiliz diplomat olacağı sonucuna vardı. MI6’daki bir Sovyet köstebeği olan George Blake, Ruari ve Janet Chisholm‘u Moskova’daki İngiliz büyükelçiliğinde MI6 operatörleri olarak göstermişti.
Penkovsky’nin bitişikteki bir binaya yaptığı ziyaretler, onu sızıntıların olası bir kaynağı olarak tanımladı. Wynne’in ismini açıklayarak tutuklandı. Chisholms, diplomatik statüleriyle bağdaşmayan davranışları nedeniyle Moskova’dan ihraç edildi.
Wynne, Budapeşte’de tutuklandı ve Sovyetler Birliği’ne iade edildi. 11 Mayıs 1963’te casusluk yapmaktan suçlu bulundu ve sekiz yıl hapis cezasına çarptırıldı; Penkovsky ölüm cezasına çarptırıldı ve idam edildi (Wynne’in ‘The Man from Odessa’ adlı kitabında Penkovsky’nin hapishanede intihar ettiğini iddia etmesine rağmen). Wynne, 1964’te casus Gordon Lonsdale karşılığında serbest bırakıldı.
Wynne, 28 Şubat 1990’da Londra’daki Cromwell Hastanesi’nde 70 yaşında gırtlak kanserinden öldü.
Oleg Vladimirovich Penkovsky Kimdir?
Oleg Vladimirovich Penkovsky, Birleşik Krallık ve Amerika Birleşik Devletleri için casusluk yapmaktan hüküm giymiş kıdemli Sovyet askeri istihbarat subayıdır. Muhtemelen Soğuk Savaş sırasında Batı’nın en değerli ikili ajanıydı.
Penkovsky, 1937’de Sovyet Kızıl Ordusu‘na katıldı ve 1944’te ağır yaralanarak II. Dünya Savaşı’nda topçu subayı olarak görev yaptı. 1945-48’de prestijli Frunze Askeri Akademisi‘ne katıldı. 1949’da Penkovsky normal ordudan Sovyet ordusu istihbarat müdürlüğüne (GRU) geçti. Askeri Diplomatik Akademiye katıldıktan sonra, esas olarak Moskova’da hizmet veren bir istihbarat subayı oldu. 1960’a gelindiğinde GRU’da albay ve Devlet Bilimsel Araştırma Koordinasyon Komitesi’nin dış ülkeler bölümünün başkan yardımcısı oldu, görevinin görevi Amerika Birleşik Devletleri hakkında bilimsel ve teknik istihbarat toplamaktı.
Daha Fazla Oku: Bobby Fischer Kimdir? The Queen’s Gambit’in Gerçek Hikayesi
Bu arada Penkovsky, Sovyet sistemiyle, özellikle de Nikita Kruşçev‘in önderliğinde giderek daha fazla hayal kırıklığına uğramıştı. Nisan 1961’de İngiliz iş adamı Greville M. Wynne aracılığıyla İngiliz istihbaratıyla iletişime geçti. Nisan 1961 ile Ağustos 1962 arasında Penkovsky, İngiliz ve ABD istihbarat güçlerine 5.000’den fazla gizli askeri, siyasi ve ekonomik belge fotoğrafı verdi.
Sovyetlerin uzun menzilli füzelerdeki görece zayıf yetenekleriyle ilgili verdiği bilgiler, Ekim 1962 Küba füze krizi öncesinde ve sırasında ABD için paha biçilmezdi. Penkovsky aslında 22 Ekim 1962’de Sovyetler tarafından tutuklandı. Batı’ya çok gizli bilgilerin sızdığının fark edilmesi bu krizin doruk noktası oldu.
Penkovsky, Mayıs 1963’te vatana ihanetten yargılandı ve suçlu bulunarak idam cezasına çarptırıldı. Resmi bir Sovyet açıklamasına göre, 16 Mayıs 1963’te idam edildi, ancak diğer raporlarda bir Sovyet kampındayken intihar etti. 1965’te The Penkovskiy Papers adlı dergisi Amerika Birleşik Devletleri’nde yayınlandı, ancak kitabın gerçekliği bazıları tarafından sorgulandı.
Greville Wynne ve Oleg Vladimirovich Penkovsky casusluk ilişkisini anlatan film (The Courier)
The Courier filmi 2020 yılında gösterime girdi. Wynne, Penkovsky ilişkisini gerçek hikayeye bağlı kalarak anlattığı bir Dominic Cooke filmi. Filmin senaryosu Tom O’Connor tarafından kaleme alındı.
Kaynak: Military.wikia.org ¦ Britannica.com
